معرفی رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی
مجموعه علوم و صنایع کشاورزی که با عنوان مهندسی کشاورزی توسط داوطلبان گروه‌های آزمایشی علوم ریاضی و علوم تجربی انتخاب می‌شود،به علوم و صنایعی اطلاق می‌شود که طی آن مواد خام غذایی گیاهی و حیوانی، تولید، برداشت و فرآوری شده، برای مصرف آماده می‌گردد.
رشد بی رویه جمعیت همراه با کاهش منابع غذایی،اهمیت به کارگیری روشهای علمی موثر برای افزایش تولید محصولات کشاورزی ودامی،بهبود کیفیت و کاهش ضایعات این محصولات را آشکار می‌سازد و دست‌یابی به این اهداف در قالب رشته های مهندسی کشاورزی ممکن و میسر است.
بدین سبب در آزمون سراسری،مجموعه مهندسی کشاورزی برای تربیت متخصصان این رشته در گرایش‌های مختلف با مقاطع کارشناسی و کاردانی در نظر گرفته شده است.
فهرست مطالب
- اطلاعاتی در مورد تاریخچه رشته علوم و صنایع غذایی
- اهمیت و جایگاه در جامعه برای مهندسی موادغذایی
- مقایسه سه رشته‌ی متفاوت صنایع غذایی
- دروس رشته علوم و صنایع‌غذایی
- مقطع کارشناسی ناپیوسته مهندسی موادغذایی
- شخصیت های مناسب این شغل مهندسی موادغذایی
- فعالیت‌های خاص مهندسی موادغذایی عبارت است از
- توانایی‌های فارغ التحصیلان مهندسی موادغذایی
- آینده شغلی و بازار کار فارغ التحصيلان مهندسی موادغذایی
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور:
اطلاعاتی در مورد تاریخچه رشته علوم و صنایع غذایی
گروه علوم و صنایع غذائی در سال 1342 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران به عنوان اولین گروه آموزشی تخصصی در رشته صنایع غذائی در کشور تأسیس شد.
اولين و دومين رياست گروه آن، به‌ترتيب بر عهده‌ي آقایان مهندس ابراهیم ریاحی و مهندس جعفر شریف بوده و بر اساس اولین برنامه توسعه آموزشی و پژوهشی اين گروه، نياز به 18 نفر کادر هیئت علمی و راه اندازی چهار رشته تحصیلی ذیل، مورد تصویب قرار گرفت.
رشته مواد غذائی: شامل نانوایی، میکروبیولوژی صنعتی و کشاورزی، تکنولوژی کنسروسازی، خشکبارسازی، سردخانه و انبار، بسته‌بندی
لبنیات‌سازی: شامل صنایع شیر و فرآورده های شیر
مواد استخراجی: شامل قندسازی، تهیه سیلو برای دامداری، چای، توتون، الیاف‌نباتی
صنایع تخمیری: شامل تقطیر و الکل کشی، سرکه‌سازی و تهیه مایه‌ها
گفتني است جهت تدریس علمی و عملی دروسی مانند کنسروسازی و خشکبار از کارشناسان یونسکو استفاده گردید.
از سال 1371، به طور رسمي نام اين رشته از مهندسی کشاورزی– صنایع فرآورده‌های کشاورزی، به علوم و صنایع غذایی تغییر يافت.
اهمیت و جایگاه در جامعه برای مهندسی موادغذایی
نیاز روز افزون جامعه به غذا و رشد بی رویه جمعیت و کاهش منابع غذایی، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که توجه دولت‌مردان، اندیشمندان و محققان را به خود معطوف داشته است.
در این راستا، لزوم استفاده بهینه از منابع غذایی موجود و به کارگیری روشهای مطلوب نگه داری و جلوگیری از ضایعات بی رویه محصولات کشاورزی، تأمین منابع جدید غذایی، بسته بندی مناسب به منظور حفظ و بهبود کیفیت محصولات و …، از جمله مواردی است که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست.
علاوه بر این، رشد و توسعه جوامع و پیشرفت علوم و صنعت، سبب پیدایش عادات و سبک های نوین غذایی شده، به گونه ای که نیاز به تنوع محصولات و پیدایش فرآورده‌های جدید غذایی و کمک غذایی به شکل روز افزونی احساس می‌گردد.
بدین سبب رابطه مستقیم رشته صنایع غذایی با سلامت مردم و توجه خاص دولت و مردم به کمیت و کیفیت غذایی جامعه و ایجاد کارخانجات جدید صنایع غذایی و …، همگی دلایل بارزی هستند که اهمیت این رشته تحصیلی را نشان می‌دهند.
مقایسه سه رشته‌ی متفاوت صنایع غذایی
علوم و صنایع غذایی: این رشته به کنترل کیفی و بهداشت مواد غذایی می‌پردازد .
مهندس شیمی گرایش صنایع غذایی: این رشته، طراحی دستگاه های تولید مواد غذایی ، خصوصیات دستگاه های فوق ، خطوط تولید و ارتباط بین دستگاه ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
مهندسی کشاورزی _علوم و صنایع غذایی: این رشته ،نحوه‌ی تبدیل و نگه داری محصولات کشاورزی به صورت فرآورده‌های قابل مصرف و با کیفیت خوب را مطالعه و بررسی می‌کند .
گرایش‌های رشته علوم و صنایع غذایی در مقاطع مختلف
مقطع کارشناسی:غشامل 4 گرایش مهندسی صنایع غذایی ،فرآوری موادغذایی ،علوم موادغذایی و زیست فناوری موادغذایی می‌باشد.
در مقطع کارشناسی ارشد: شامل گرايش‌هاي ،علوم موادغذايي، فناوري تبديل موادغذايي، شيمي موادغذايي، ميکروبيولوژي موادغذايي، مهندسي صنايع غذايي، تکنولوژي موادغذايي، مهندسي مواد و طراحي صنايع‌غذايي می‌باشد.
در مقطع دکتری:تکنواوژی موادغذایی، میکروبیولوژی موادغذایی، شیمی موادغذایی و مهندسی صنایع‌غذایی می‌باشد.
دروس رشته علوم و صنایع‌غذایی
دروسی به شرح زیر در مقاطع مختلف ارائه می‌شود:
مقطع کاردانی:
الف) دروس پیشنیاز : شیمی-فیزیک-زبان‌خارجه
ب) دروس عمومی : اندیشه اسلامی-زبان فارسی-زبان خارجه-اخلاق و تربیت اسلامی-تربیت بدنی-تنظیم خانواده
ج) دروس پایه : شیمی آلی-شیمی تجزیه و آزمایشگاه-شیمی فیزیک-ریاضی عمومی-آمار و احتمالات-بیوشیمی
د) دروس تخصصی : شیمی مواد غذایی-اصول و کاربرد رایانه- اصول و روشهای نگهداری مواد غذایی- تجزیه مواد غذایی- تصفیه آب فاضلاب- میکروبیولوژی مواد غذایی- ویژگی های فیزیکی موادغذایی- سم‌شناسی و مسمومیت‌های غذایی- تغذیه کاربردی- اصول فرآیند موادغذایی- اثر فرآیند بر ارزش غذایی- کنترل کیفیت مواد غذایی(۱) – کنترل کیفیت مواد غذایی(۲)- ارزیابی حسی موادغذایی- استانداردها و قوانین مواد غذایی- سیستمHACCP در صنایع غذایی- روشهای سریع ارزیابی مواد غذایی- کار آفرینی و پروژه- زبان تخصصی- اصول سرپرستی- کارآموزی
مقطع کارشناسی ناپیوسته مهندسی موادغذایی
الف) دروس عمومی : اندیشه اسلامی(۲)- انقلاب اسلامی و ریشه های آن- تاریخ اسلام- متون اسلامی- تربیت بدنی(۲)
ب) دروس پایه : ریاضیات عمومی(۲)- آمار و احتمالات- بیوشیمی- نقشه‌کشی صنعتی- مدیریت و بازاریابی
ج) دروس تخصصی : تغذیه کاربردی- اصول نگهداری مواد غذایی- صنایع فرآوردهای شیر- تکنولوژی فرآوردهای غلات- صنایع روغن– صنایع فرآوردهای گوشتی- تکنولوژی قند- صنایع تخمیری- صنایع بسته‌بندی– صنایع محصولات غذایی سنتی- فرآیند حرارتی- اصول طراحی کارخانه- پروژه کاربردی
د) دروس اصلی: اقتصاد کشاورزی- تصفیه آب و فاضلاب- محیط زیست و بهداشت کارخانه- آشنایی با کامپیوتر- تکنولوژی پس از برداشت
شخصیت های مناسب این شغل مهندسی موادغذایی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی‌های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
فعالیت‌های خاص مهندسی موادغذایی عبارت است از
- کنترل محصولات غذایی و دارویی
- طراحی و استفاده از پروسه های تولید موادغذایی و دارویی
- طراحی و بهره برداری از سیستم های تصفیه ی ضایعات سازگار با محیط زیست
- بازاریابی و پشتیبانی فنی از کارخانه های تولیدی موادغذایی
توانایی‌های فارغ التحصیلان مهندسی موادغذایی
فارغ التحصیلان رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی پس از پایان تحصیلات، بسته به توانایی‌های فردی و علمی خود، می‌توانند مسوولیت‌های متفاوتی نظیر: مدیریت تولید کارخانجات فنی، مسوولیت آزمایشگاهها، انجام فعالیت‌های تحقیقاتی برای بهبود کیفیت تولیدات غذایی، ساخت محصولات جدید، افزایش تولید، کاهش ضایعات، بسته‌بندی و … ارائه مشاوره علمی به واحدهای تولیدی و فعالیت‌های دیگر را بر عهده گیرند.
بدیهی است که نقش متخصصان این رشته در جلوگیری از اتلاف سرمایه‌های ملی، با کاهش ضایعات کشاورزی از طریق تبدیل آنها به فرآورده‌های غذایی مطلوب و مورد تأیید استانداردهای جهانی و ارزآوری از طریق صادرات این محصولات بر هیچ کس پوشیده نیست.
آینده شغلی و بازار کار فارغ التحصيلان مهندسی موادغذایی
مدیر واحدهای نگهداری، فرآوری و تولیدی صنایع غذائی.
مسئول فنی (واحدهای تولیدی پیش از آغاز فعالیت خود، موظف بودند چهار پروانه تأسیس، بهره‌برداری، مسؤول فنی و ساخت را از وزارت بهداشت دریافت کنند. در این میان برای دریافت پروانه مسؤول فنی باید فرد تحصیل کرده‌ای به‌عنوان مسؤول فنی معرفی گردد تا پس از تأیید صلاحیت او در یک کمیته قانونی در اداره کل نظارت بر مواد غذایی، پروانه مورد نیاز صادر شود. بر اساس قانون، مسؤول فنی موظف است بر تمام مراحل تولید، از تهیه مواد اولیه تا بسته‌بندی و توزیع یک کالا نظارت داشته باشد. همچنین تمام واردات باید با نظر مسؤول فنی و تأیید اداره کل نظارت انجام شود. از همین رو فارغ التحصیلان علوم و صنایع غذایی بهترین افراد برای پذیرش چنین مسؤولیتی هستند).
مسئول آزمایشگاه و مدیر تولید کارخانه‌های تولید موادغذائی
خود اشتغالي (با توجه به نياز كشور به تامين غذاي بيش از 75 میلیون جمعیت و نيز وجود بازارهاي بسيار مناسب عرضه‌ي محصولات غذايي در كشورهاي همسايه و نيز ساير كشورها، فارغ التحصيلان اين رشته، با استفاده از سرمایه شخصی يا استفاده از وام‌هاي دولتي و يا جذب سرمايه افراد علاقه مند به سرمايه گذاري، قادر به احداث كارخانه‌هاي خصوصي خواهند بود.
همچنين امكان استخدام و جذب فارغ التحصيلان اين رشته در برخي از وزارتخانه‌ها وسازمان‌ها وجود دارد، از جمله:
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور:
- انستیتو پاستور ایران
- سازمان بهزیستی کشور
- سازمان تأمین اجتماعی
- انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور
- وزارت جهادسازندگی
- سازمان امور عشایر ایران
- شرکت سهامی شیر ایران
- شرکت خدمات مهندسی جهاد سازندگی
- شرکت سهامی شیلات ایران
- وزارت بازرگانی:
- مرکزتوسعه صادرات ایران
- سازمان گسترش خدمات بازرگانی
- سازمان غله کشور
- سازمان بازرسی و نظارت بر توزیع کالا
- وزارت کشاورزی:
- مؤسسه مهندسی و زراعی
- سازمان چای کشور
- شرکت سهامی کشت و صنعت شهید بهشتی و شهید رجایی
- شرکت خدمات حمایتی کشاورزی